کد مطلب:24510 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:35

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا نفس اماره ما را گمراه مي كند، يا وسوسه شيطان، يا هر دو يكي است؟

شيطان (ابليس) غير از نفس اماره مي باشد. نفس اماره وسوسه گر دروني است و شيطان وسوسه گر بيروني. البته گاهي به نفس اماره، «شيطان نفس» مي گويند. بنابراين شيطان در معاني مختلفي به كار گرفته مي شود: الف) ابليس كه همان شيطان جني معروف است كه بر اثر خودداري از سجده بر آدم، از درگاه الهي رانده شد. ب ) هرگونه عامل شر، اعم از نفس اماره، انسان هاي بد (شياطين انسي) و يا عوامل طبيعي مانند ميكرب و... بنا بر آنچه كه در روايتي آمده فرموده اند: «شيطان مانند خون در بدن انسان ها جريان دارد»، {V(كافي، ج 2، ص 440 - نيز، ج 8، ص 113)V}. از طرفي از آيات و روايات ديگر استفاده مي شود كه شيطان موجود ديگري است، لذا از جمع اين دو دسته آيات و روايات اين طور نتيجه مي گيريم كه انسان داراي نفسي است كه مرتباً او را به كارهاي بد امر مي كنند و در قرآن و روايات از آن به عنوان نفس اماره بالسوء يعني امر كننده به بدي ها ياد شده است. شيطان بيروني حكم راهنما و وسوسه كننده اين نفس را دارد. در مقابل خداوند دو حجت و راهنما براي ما قرار داده است يكي حجت و چراغ باطن كه عقل و فطرت است و در مقابل نفس اماره، انسان را به كارهاي شايسته دعوت مي كند. از خارج هم انبياء و ائمه و علماء و اولياء را قرار داده كه عقل را شكوفا و رهبري كنند و انسان را به سرچشمه سعادت برسانند، بنابراين مي توان گفت نفس و شيطان هر دو در گمراهي انسان نقش دارند، يكي از طريق كشش هاي دروني و ديگري با وسوسه و تحريك بيروني. ليكن شيطان بيروني هيچ سلطه اي بر آدمي ندارد و اين خود انسان است كه وسوسه هاي شيطان را مي پذيرد و به حكم نفس اماره تن مي دهد و يا به مقابله با آن برخاسته و به حكم عقل و شرع و فطرت تسليم مي شود. به عبارت ديگر انسان از نظر «دروني» داراي استعداد و توانمندي ارتباط با عوامل «بيروني» مي باشد كه مرتبه عقلاني روح او با فرشتگان در ارتباط قرار مي گيرد و مرتبه نفس اماره روح او با شيطان در ارتباط قرار مي گيرد و علاوه بر آن «روح آدمي» توانايي تدبير و اولويت دهي و اختيار به كارگيري هر كدام از مراتب را نيز دارا مي باشد.